Οι «παππούδες» των σημερινών κοινωνικών δικτύων

Το Facebook, το Skype, το Twitter και τα άλλα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν καινοτόμες επινοήσεις που έφεραν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε. Η γενικότερη ιδέα, όμως, πίσω από την βασική λειτουργία τους, είναι παλιότερη από όσο θα φανταζόμασταν και σε κάποιες περιπτώσεις πάει έως και 60 χρόνια πίσω.

Σε ένα πολύ ενδιαφέρον αφιέρωμά του, το Wired μας ταξιδεύει στο παρελθόν για να μας συστήσει τις πρώτες απόπειρες δημιουργίας συσκευών που φέρουν αρκετά γνώριμα χαρακτηριστικά που σήμερα βλέπουμε στις υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης. Ας τα δούμε ένα-ένα:

Community Memory Terminal (1973)

Στις αρχές της δεκαετίας του 70’ οι Efrem Lipkin, Mark Szpakowski και Lee Felsenstein εγκατέστησαν μια σειρά από τερματικά σαν κι αυτό της παραπάνω φωτογραφίας σε διάφορα σημεία γύρω από το Σαν Φρανσίσκο και το Μπέρκλεϋ, δίνοντας πρόσβαση σε έναν ηλεκτρονικό πίνακα ανακοινώσεων.

Το όλο εγχείρημα ξεκίνησε ως ένα «κοινωνικό πείραμα», για να διαπιστωθεί το κατά πόσο οι άνθρωποι ήταν διατεθειμένοι να μοιραστούν πληροφορίες μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή. Ως ένα «παζάρι πληροφοριών», το περιέγραφε το σχετικό φυλλάδιο της εποχής, για να το διευκρινίσει ακόμα περισσότερο ως ένα «επικοινωνιακό σύστημα που επιτρέπει στους ανθρώπους να επικοινωνήσουν μεταξύ τους πάνω στη βάση αμοιβαίων ενδιαφερόντων».

Αυτό που προέκυψε ήταν μία βάση με αναζητήσιμο υλικό που περιλάμβανε αγγελίες για εύρεση συγκάτοικου και πώληση αντικειμένων, προτάσεις εστιατορίων αλλά ακόμη και μηνύματα που δεν διέφεραν και πολύ από τις ενημερώσεις του προφίλ μας στο Facebook και το Twitter και τα σχόλια που αφήνουμε σήμερα στα κοινωνικά δίκτυα.

Memex (1945)

Το Memex οφείλει το όνομά του στη φράση Memory Index και αποτελεί την περιγραφή μιας συσκευής που θα αναλάμβανε να επεκτείνει την ανθρώπινη μνήμη σε πρωτόγνωρα για την εποχή επίπεδα. Αν και ποτέ δεν υλοποιήθηκε, η ιδέα του Vannevar Bush αποδείχτηκε, εκ του αποτελέσματος, πολύ μπροστά από την εποχή της.

Στη θεωρία, το Memex ήταν ένα μέσο με το οποίο μπορούσε κανείς να ανακαλεί στιγμιαία αρχεία και υλικό γύρω από οποιοδήποτε θέμα. Η συσκευή θα αποθήκευε πληροφορία σε μικροφίλμ και θα την καταλογογραφούσε δημιουργώντας μικρές τρύπες πάνω στο φιλμ. Ο χρήστης θα πληκτρολογούσε έναν κωδικό σε ένα πληκτρολόγιο και το Memex θα του έφερνε το κατάλληλο μικροφίλμ, εμφανίζοντάς το σε μια επίπεδη οθόνη.

Διαφορετικοί χρήστες θα πρόσθεταν τα δικά τους μικροφίλμ και θα δημιουργούσαν συνδέσεις μεταξύ τους ανοίγοντας νέες τρύπες. Επίσης, το Memex είχε σχεδιαστεί ώστε να μπορεί να τραβά φωτογραφίες των σημειώσεων, των φωτογραφιών και της αλληλογραφίας των χρηστών του, θυμίζοντάς μας, σήμερα, μια πρωτόγονη εκδοχή του Evernote.

Plato (1960)

Μια από τις πρώτες online κοινότητες δημιουργήθηκε κατά λάθος χάρη στο Plato, ένα διαδικτυακό εκπαιδευτικό σύστημα που αναπτύχθηκε από το Πανεπιστήμιο του Ιλινόις. Κι αυτό γιατί ο David Woolley ανέπτυξε πάνω σε αυτό σύστημα το Plato Notes, μια νέα πλατφόρμα που επέτρεπε στους χρήστες της να συζητούν για διάφορα θέματα, δημιουργώντας, έτσι, ένα είδος φόρουμ.

Ο ίδιος ο Woolley εξηγεί ότι η δημιουργία μιας online κοινότητας δεν ήταν ποτέ στις προθέσεις του. Και πώς θα μπορούσε να είναι, άλλωστε, αφού κανείς μέχρι τότε δεν είχε ξαναδεί μια online κοινότητα.

Μάλιστα, το Plato υποστήριζε σημειώσεις δύο ειδών: ιδιωτικές και δημόσιες και η επιτυχία του ήταν τέτοια που στη συνέχεια εξελίχθηκε ώστε να συμπεριλάβει πίνακες ανακοινώσεων, «δωμάτια συζητήσεων» (chat rooms), απευθείας μηνύματα, ειδήσεις και παιχνίδια.

Bell Picturephone (1964)

Κάτι λιγότερο από μισό αιώνα πριν γεννηθεί το Skype, το «εικονοτηλέφωνο» της Bell, εξοπλισμένο με μικρόφωνα, κάμερα, τηλέφωνο και οθόνη υπόσχονταν να φέρει τις βιντεοκλήσεις στο κοινό της εποχής.

Το υψηλό κόστος των κλήσεων αλλά και η σπανιότητα των συσκευών (για να το χρησιμοποιήσεις έπρεπε να κλείσεις ραντεβού ή ακόμα και να ταξιδέψεις ως τη Νέα Υόρκη, την Ουάσινγκτον ή το Σικάγο), εμπόδισαν την εξάπλωσή του Bell Picturephone.

DynaBook (1968)

Κάποιοι το χαρακτήρισαν ως τον «πιο σημαντικό υπολογιστή που δεν φτιάχτηκε ποτέ», θεωρώντας το τον πρόγονο τόσο του laptop όσο και του tablet. Ιδέα του Alan Kay, ενός από τους σημαντικότερους επιστήμονες του χώρου, το DynaBook ήταν μια συσκευή που μπορούσες να κουβαλήσεις παντού – από τις βιβλιοθήκες και το σχολείο έως το σπίτι σου.

Το DynaBook, που μοιάζει με ένα υβρίδιο iPad και BlackBerry, είχε σχεδιαστεί ώστε να αποθηκεύει γύρω στις 500 σελίδες κειμένου ή λίγες ώρες μουσικής σε φορητά μαγνητικά αρχεία αποθήκευσης.

SRI Van (1977)

Το όχημα του Ινστιτούτου Ερευνών του Στάνφορντ (Stanford Research Institute – SRI) είναι, θα έλεγε κανείς, το μέρος όπου γεννήθηκε το διαδίκτυο, η ασύρματη δικτύωση και το Skype. Εκεί ήταν που οι πρωτοπόροι του χώρου της πληροφορικής, συμπεριλαμβανομένου του «πατέρα του διαδικτύου», Vint Cerf, θα συνδεόταν ασύρματα σε άλλα δίκτυα.

Το βανάκι αυτό έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του πρωτοκόλλου TCP/IP, που αποτελεί την ραχοκοκαλιά του σύγχρονου διαδικτύου, ενώ αποτέλεσε τον πρόδρομο για την ανάπτυξη των τεχνικών ανταλλαγής φωνητικών πακέτων που χρησιμοποιήθηκαν αργότερα από υπηρεσίες όπως το Skype.

Xerox LiveBoard (1990)

Μπορεί το Xerox LiveBoard να θυμίζει περισσότερο τηλεόραση και λιγότερο υπολογιστή, αλλά στην πραγματικότητα ήταν ένας διαδραστικός πίνακας. Χρησιμοποιώντας μια οθόνη 67 ιντσών, επαγγελματίες μπορούσαν να πραγματοποιούν τηλεδιασκέψεις και να χαρτογραφούν τις στρατηγικές τους. Η παραγωγή του LiveBoard τερματίστηκε το 2000 και πρόλαβε να πουλήσει μόλις 2.000 κομμάτια.

IBM Simon Phone (1993)

Το Simon της IBM υπήρξε το πρώτο έξυπνο κινητό τηλέφωνο. Μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ένας προσωπικός βοηθός για την οργάνωση εργασιών αλλά επίσης είχε τη δυνατότητα αποστολής fax, e-mail και ηλεκτρονικών σελίδων. Αν και διέθετε browser, είχε, παρόλα αυτά, εφαρμογές όπως σημειωματάριο, ζωγραφική, διαχείριση διευθύνσεων αλλά και ένα παιχνίδι – το γνωστό μας Scrabble.

Κι αν αναρωτιέστε για την τιμή, αυτή δεν ήταν και τόσο τσιμπημένη όσο ίσως θα περιμένατε, αφού με 900 δολάρια ήταν λίγο πιο ακριβό από ένα iPad.

iMode Phone (1999)

Την εποχή που στην Ελλάδα ανακαλύπταμε τα πρώτα κινητά τηλέφωνα, οι Ιάπωνες είχαν το iMode Phone, μια συσκευή που τους επέτρεπε να ελέγχουν τα e-mail τους, να κάνουν streaming βίντεο και να έχουν πρόσβαση σε εφαρμογές όπως πρόγνωση καιρού, χάρτες, βιβλιοπωλεία, παιχνίδια και άλλα.

Επιπλέον, η συσκευή μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ακόμα και ως «ηλεκτρονικό πορτοφόλι», επιτρέποντας την αγορά αναψυκτικών από μηχανήματα αυτόματης πώλησης.

CompuServe (δεκαετίες 1980 και 1990)

Μπορεί η μεγάλη επανάσταση των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης να συντελέστηκε τον 21ο αιώνα, αλλά ήδη από τις δεκαετίες του 80 και του 90 εταιρείες όπως η CompuServe και η AOL πρόσφεραν λειτουργίες όπως e-mail, chat, φόρουμ, πρόγνωση καιρού, πληροφορίες για την πορεία των μετοχών και κρατήσεις εισιτηρίων. Το μόνο που χρειαζόταν κανείς ήταν ένα μόντεμ.

Όλα αυτά τα συστήματα ήταν, σύμφωνα με το Wired, «κοινωνικά» με την έννοια ότι περιλάμβαναν περιεχόμενο που παραγόταν από τους ίδιους τους χρήστες και την μεταξύ τους αλληλεπίδραση.

Πηγή: Wired

Το παραπάνω άρθρο είναι αρκετά παλιό, αφού δημοσιεύτηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2012. Εάν κάποια από τις πληροφορίες που αναφέρονται σε αυτό δεν ισχύει πια, ενημερώστε με μέσω της φόρμας επικοινωνίας για να το τροποποιήσω.

Συντάκτης άρθρου: Γιώργος Σαρηγιαννίδης

Ο Γιώργος Σαρηγιαννίδης είναι απόφοιτος του τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος από το ίδιο τμήμα. Αυτή τη στιγμή εργάζεται ως freelancer σύμβουλος σε έργα διαδικτύου και intranets, με κύρια αντικείμενα την Αρχιτεκτονική της Πληροφορίας, την κατασκευή ιστοσελίδων και την διαχείριση περιεχομένου. Έχει ειδικευτεί στη μελέτη και τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό portals, intranets και δικτυακών εφαρμογών, ενώ στο παρελθόν έχει ασχοληθεί και με τη δημοσιογραφία.